Unieke 16de eeuwse kazuifel uit Sint-Eustachiuskerk voorlopig naar Museum M in Leuven
De Sint-Eustachiuskerk in Zichem staat al een tijdje stevig in de steigers maar toch blijft dit bijzonder rijke monument voor verrassingen zorgen. De kerk had al het oudste, in situ bewaarde glasraam van België maar nu blijkt dat er ook een bijzonder waardevolle en erg zeldzame kazuifel in de kerk aanwezig was. Het topstuk dateert van 1595 en behoorde toe aan pastoor Godfried Van Thienwinckel. Die was ongeveer 25 jaar pastoor in Zichem maar hij wordt door nogal wat auteurs geciteerd als de man die mee aan de basis ligt van de uitbouw van de reputatie van Scherpenheuvel als bedevaartsoord. Dat geeft het gewaad uiteraard extra waarde.
Vlaanderen erkent kazuifel als topstuk
De erg waardevolle kazuifel werd al in 2021 door Vlaanderen erkend als roerend cultureel erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap. Het gewaad werd ook gecatalogeerd in de lijst van topstukken. In Zichem waren ze daar echter niet van op de hoogte tot de voorzitter van de kerkfabriek, Leo Lemmens, een aangetekende brief kreeg van Erfgoed Vlaanderen, die de aanwezigheid van de kazuifel bevestigde. Allicht is die melding een gevolg van de inventarisatie van alle kunstvoorwerpen in de kerk. Dat gebeurde bij de start van de instandhoudingswerken. De kerk werd op dat moment helemaal leeg gemaakt en alle stukken werden opgelijst.
In de omschrijving van Topstukken Vlaanderen lezen we dat de kazuifel nog volledig authentieke is zoals hij in 1595 werd gefabriceerd. De recuperatie van een 15de-eeuws kruis op een 16de-eeuwse kazuifel werd nergens anders aangetroffen. Bovendien is het gebruik van een uiterst zeldzaam kledingweefsel in lichtgroen satijn met ingeweven stervormige bloemen in roze en wit uit de 16de of begin 17de eeuw evenmin aangetroffen op andere gewaden uit deze periode. Het kruis en de kolom in geel satijn zijn versierd met een geappliqueerd borduurwerk uit de 15de eeuw. De kazuifel toont verder een gekruisigde Christus met onderaan het wapenschild met 10 winkelhaken van pastoor van Thienwinckel en de datum 1595. Op het gewaad staan de initialen GDTW die verwijzen naar pastoor GoDefridus van ThienWinckel . Waarschijnlijk is dit borduurwerk gerecupereerd van een ouder kazuifelkruis uit de 15de eeuw.
Reiniging en bewaring door gespecialiseerde firma’s
Het is evident dat dit bijzonder waardevolle gewaad op een correcte manier moet bewaard worden. Voorzitter van de parochieraad Leo Lemmens staat al jaren op de barricaden voor de instandhouding en de eventuele restauratie van de Sint-Eustachiuskerk. Hij is uiteraard erg begaan met de bijzonder rijke inhoud van die kerk. Toen hij de melding kreeg van Erfgoed Vlaanderen heeft Leo Lemmens meteen alle maatregelen genomen om het gewaad in optimale conditie te kunnen conserveren.
Het topstuk werd gereinigd bij de firma Kenny Damian in Dendermonde. Zij zijn gespecialiseerd in het onderzoeken, conserveren en restaureren van historisch textiel en kostuums. Na de reiniging werd de kazuifel in een speciale doos gelegd. Het textiel kan daar minstens dertig jaar in bewaard blijven maar het moet wel regelmatig gecontroleerd worden op schimmel of andere calamiteiten. De doos werd op maat gemaakt bij de firma Schrijen in Nederland. Zij hebben decennialang knowhow opgebouwd met de ontwikkeling van dozen voor permanente bewaring.
Voorlopig naar Museum M in Leuven
De kazuifel wordt momenteel bewaard in Museum M in Leuven. Daar kan het textiel in ideale omstandigheden en de op de juiste temperatuur bewaard blijven. Museum M heeft ook een performant bewakingssysteem en is verzekerd voor eventuele schade aan de bij hen bewaarde kunstvoorwerpen.
Het is de bedoeling van het museum om de kazuifel van pastoor van Van Thienwinckel regelmatig aan het publiek te tonen. Uiteindelijk hoopt Leo Lemmens dat het topstuk snel terug kan keren naar de Sint-Eustachiuskerk in Zichem. De kerkfabriek van Zichem is uiteindelijk eigenaar van de kazuifel. Momenteel zijn de instandhoudingswerken nog volop aan de gang en dat zal nog wel een enkele jaren aanslepen. Of de kerk uiteindelijk ook effectief gerestaureerd wordt, zal afhangen van de beschikbare financiële middelen. Het stadsbestuur van Scherpenheuvel-Zichem heeft al aangegeven dat zij niet over voldoende financiële draagkracht beschikken en kijkt naar Vlaanderen voor bijkomende subsidiering.
