Waterbunkering in het Webbekomsbroek steunt op een uiterst delicaat evenwicht
De tekst van dit artikel is gebaseerd op een onderhoud met woordvoerder van VMM Katrien Smet. De foto’s zijn gemaakt door Ruben Jacobs
De wateroverlast heeft ook in onze regio voor een hoop menselijke en materiële miserie gezorgd. De bunkering van water is een van de cruciale elementen om de gevolgen van overvloedige neerslag te kunnen beheersen of te kunnen verminderen. Het Webbekomsbroek is met een oppervlakte van 240 hectare en een capaciteit van 3,5 miljoen kubieke meter water het grootste wachtbekken dat men kan aanspreken. De in- en uitstroom van water in het gebied is gebaseerd op een erg gevoelig en sterk uitgebalanceerd model. Dat kan in tijden van zware neerslag geïnterpreteerd en bijgestuurd worden. De primaire bedoeling van dat model is om het waterpeil zodanig te sturen dat mens en infrastructuur geen schade lijden door het water van de beken en rivieren die in relatie staan met het Webbekoms Broek.
In Halen was de situatie afgelopen week erg penibel. Op een paar Facebookgroepen postten mensen kritische bemerkingen over de vulling van het Webbekomsbroek. Dat zou te laat en te traag gebeurd zijn. Die commentaren worden onderbouwd met foto’s van plaatsen in het broek die droog lijken te staan.
Voldoende reden dus om even bij de waterbeheerder, in casu de Vlaamse Milieumaatschappij, te informeren. Hoofd Communicatie en woordvoerder van VMM Katrien Smet nam, ondanks de grote drukte momenteel, ruim haar tijd om ons wegwijs te maken in de werking van de stuwen die het debiet van het Webbekomsbroek regelen. Ze legt ook uit welke impact de werken aan de grote steunbeer zullen hebben.
Je kan verder lezen na de afbeeldingen
Geautomatiseerd maar met bijsturing op basis van cijfers en scenario’s
Alle stuwen van de VMM zijn aangesloten op een afstands- en besturingssysteem. Voor elke stuw is een optimale waterpeilregeling uitgewerkt. Dit wordt onderbouwd met de riviermodellen van de VMM.
Voor de wachtbekkens zijn de stuwen zo in gesteld dat de berging start op het moment dat er infrastructuur bedreigd wordt. Op die manier voorkomt VMM dat de vulling te vroeg start en de beschikbare bergingscapaciteit al benut werd terwijl dit nog niet nodig is om de veiligheid te garanderen.
Voor het Webbekomsbroek betekent dit concreet dat er daar voor gezorgd wordt dat het peil van de Velpe en de Demer wordt afgetopt op 22.00 mTAW. TAW is een hoogtemaat die het gemiddelde zeeniveau bij laagwater in Oostende gebruikt als nulpeil. Bij knelpunten, bijvoorbeeld als de drempelpeilen bereikt worden, verstuurt het systeem automatisch een alarm.
De bunkering van het water gebeurt dus op basis van een geparametriseerd en geautomatiseerd model maar de teams van VMM volgen de werking van de stuwen wel permanent op. Tijdens hoogwaterperiodes evalueren zij of een manuele bijsturing van de werking van de stuwen aangewezen is. Ze houden daarbij rekening met de waterstanden en de voorspelde neerslag, De modellen worden dus geïnterpreteerd en eventueel verfijnd. Dat gebeurt overigens na grondig overleg met een reeks experten. Voor het Webbekomsbroek was er de voorbije periode minstens dagelijks overleg tussen VMM, de Vlaamse Waterweg, die verantwoordelijk zijn voor het beheer van de Demer stroomafwaarts naar Diest en de crisisdiensten van de gouverneurs van Limburg en Vlaams-Brabant. Dat overleg ging onder meer over de regeling om een optimale bescherming van de ganse regio te garanderen. Op basis van dit overleg werden de instellingen van de stuwen indien nodig bijgesteld. Daarbij werd rekening gehouden met het actuele peil van het water op dat moment én met een aantal scenario’s over de evolutie ervan.
Je kan verder lezen na de afbeeldingen
Weinig impact op situatie in Halen
Halen kreeg het de laatste week zwaar te verduren omdat zowel de Gete als de Velpe uit hun oevers traden. Dat was meteen ook de reden waarom een aantal inwoners vragen begonnen te stellen over de vulling van het Webbekomsbroek. Het wachtbekken van Webbekom ligt echter 3 kilometer stroomafwaarts van Halen. Het peil van de Velpe in Halen wordt vooral bepaald door de doorvoercapaciteit van de Velpe zelf. Donderdagavond werd de K18 stuw neergelaten in het Webbekomsbroek. Daardoor stroomt het water van de Velpe niet meer naar de Demer maar naar het Webbekomsbroek. Dat gebeurde echter omdat de druk op de Demer stroomafwaarts vanaf Diest zeer hoog werd. In Zichem en Testelt werd op dat moment het waarschuwingspeil bereikt. De impact van de maatregel op de situatie in Halen is miniem. Als ze bij VMM meer water vanuit de Velpe in het wachtbekken van Webbekom laten, is het aanzuigeffect daarvan onvoldoende om de situatie in Halen structureel te beïnvloeden.
Je kan verder lezen na de afbeeldingen
Druk op Webbekomsbroek moet zo snel mogelijk dalen
VMM probeert momenteel om de druk op het Webbekomsbroek en het Schulensbroek te doen dalen. Beide wachtbekkens zitten nokvol waardoor al het water in de Demer wegvloeit maar die staat stroomafwaarts zwaar boven zijn alarmniveau. De situatie is dus zeer delicaat. Tussen Diest en Zichem aan het Molenstedebroek en aan de Kloosterbeemden in Zichem werden bressen in de Demerdijk geslagen om voor extra afvoer van water te zorgen.
De opwaartse wachtbekkens zoals in Stevoort op de Herk worden voorlopig niet geledigd. Dat was nochtans mogelijk want het debiet op de Herk is sterk afgenomen en er waren geen knelpunten meer stroomafwaarts van het wachtbekken in Stevoort. VMM houdt het water op die plaats nu nog maximaal vast. Zo kan men de afvoer naar het Webbekomsbroek en het Schulensbroek vermijden. Het wachtbekken in Hoeleden werd overvuld. Daar werd een kwart meer water geborgen bovenop het normale maximale bergingsvolume. Dat is toch 200 000 m³ kubieke meter extra.
De problemen op de Begijnenbeek zijn ondertussen opgelost. Daarom sturen ze vanuit de K7 geen extra water meer naar de Leugebeek. Die loopt namelijk ook af in het Webbekomsbroek en daar wil VMM momenteel de toevoer van water vermijden.
VMM heeft eerder deze week zo lang mogelijk geprobeerd om bergingscapaciteit in het Webbekomsbroek te behouden door maximaal water door de Demer af te voeren. Sedert zondagnacht zit het Webbekomsbroek helemaal vol en kan er niks meer afgetopt worden richting de Demer. Dit zorgt al dagenlang voor een kritisch waterpeil in Diest, Zichem en Aarschot.
Je kan verder lezen na de afbeeldingen
Afvoer afhankelijk van capaciteit stroomafwaarts van Diest
De afvoer van het water uit het Webbekomsbroek is cruciaal voor de situatie in Zichem, Testelt, Langdorp en Aarschot. Ze volgen bij VMM dus nauwkeurig de capaciteit die de rivier stroomafwaarts van Diest aan kan. Het zeer kritische waterpeil in Zichem, Diest en Aarschot verhindert momenteel om het Webbekomsbroek te ledigen. Het wachtbekken zal nog een tijdje meer dan vol moeten blijven. De daling die in de komende dagen verwacht wordt zal zeer langzaam gaan en de alarmdrempels zullen overschreden blijven tot in het weekend. Dat betekent dat de wachtbekkens stroomopwaarts nog niet allemaal regelbaar zijn omdat het maximum regelpeil overschreden is. Die situatie blijft een zeer hoge waakzaamheid vereisen. Volgende zaterdag verwacht men opnieuw zware regenval. De kans dat de capaciteit om te bufferen dan hersteld is, is erg klein.
Je kan verder lezen na de afbeeldingen
Impact werken aan grote steunbeer is cruciaal
De werken die gepland zijn aan de grote steunbeer zullen de mogelijkheden om in te grijpen bij noodsituaties zoals we die momenteel kennen, sterk beïnvloeden. Het nadeel van de huidige constructie is dat de stuw zoals ze er nu verkommerd bij staat, niet regelbaar is in functie van droogte of wateroverlast. De nieuwe constructie in de grote steunbeer zal twee beweegbare klepstuwen en één centrale schuif hebben. Dat maakt twee belangrijke ingrepen mogelijk.
De stuwconstructie kan deels of volledig worden gesloten. Daardoor stijgt het waterpeil in de Demer, stroomopwaarts van de grote steunbeer en kan de rivier niet alleen rond, maar ook door de stad worden geleid. Een hoger waterpeil heeft ook een positieve invloed op de grondwaterniveaus en de omliggende natuur. Als de debieten dalen, bijvoorbeeld bij laagwater of in periodes van droogte, zal de stuwconstructie zich meer sluiten om het waterpeil in de Demer stroomopwaarts voldoende hoog te houden.
Als het debiet stijgt, zal de stuwconstructie langzaam openen tot de maximale afvoercapaciteit van de afwaartse Demer is bereikt. Die toestand wordt aangehouden tot de wachtbekkens in de buurt zijn leeggelopen. Het wachtbekken van het Schulensbroek was oorspronkelijk bedoeld om één keer om de tien jaar vol te lopen. Momenteel gebeurt dat soms drie keer per jaar, een gevolg van toenemende verharding en de klimaatverandering. De wachtbekkens moeten dus sneller kunnen leeglopen om klaar te zijn voor een volgende episode van hoog water.
Lees hier een uitgebreid artikel over de grote steunbeer op http://www.holahageland.net
