Hola Hageland

Vorige zaterdag trok Sinterklaas met zijn trouwe bende pieten op een praalwagen door Scherpenheuvel-Zichem. De organisatoren kozen voor wel zeer klassieke pieten. Zwart geverfde gezichten met alle attributen die daar meestal bij horen. Roodgeverfde lippen en zwart kroeshaar inbegrepen. Dat event werd dagenlang met veel enthousiasme gepromoot en de ganse zaterdag verschenen er vrolijke filmpjes en foto’s op de sociale netwerksite Facebook.

Vooral in de Facebookgroep “Ge zaa van Scherpenheuvel” verschenen een reeks beelden van al die vrolijkheid. Het was dan ook even schrikken toen die beelden zondagmorgen bijna allemaal verwijderd waren. De reden daarvoor werd ook snel duidelijk. Facebook stuurde de beheerders van de groep een bericht om hen te waarschuwen dat een aantal beheerders de regels van het sociale mediakanaal hadden geschonden. Facebook verwijderde daarom zelf alle berichten die in strijd waren met die regels. In principe kan Facebook de groep ook verbergen of zelfs verwijderen. Een groep die verborgen is, bestaat nog maar ze is niet meer zichtbaar voor mensen die geen lid zijn. Er kunnen ook geen nieuwe leden meer goedgekeurd worden.

Dat gebeurt echter in principe niet meteen. Na een eerste waarschuwing en een ingreep zoals Facebook dat zaterdagnacht deed, krijgen de beheerders de kans om zich te plooien naar de regels. Als ze dat niet doen en bijvoorbeeld de beelden opnieuw posten, gaat de groep er onverbiddelijk uit en de beheerders riskeren zelfs dat hun persoonlijk profiel wordt verwijderd.

Je kan verder lezen na deze afbeelding

In Nederland zijn de laatste maanden al enkele grotere zogenaamde pro-piet groepen door Facebook verborgen of verwijderd. Vaak hebben die een paar tienduizenden leden maar er is ook een voorbeeld bekend van een groep die slechts 2700 leden had. Wereldwijd gaat het om een redelijk groot aantal groepen en pagina’s maar Facebook wil niet bekend maken over hoeveel groepen het exact gaat.

Manueel of algoritme

De eerste vraag die zich stelt is of de ingreep om de beelden weg te halen manueel is gebeurd. Facebook wordt immers gestuurd door een algoritme. Dat is een erg complexe code die elke seconde slimmer wordt door de berichten die we allemaal samen posten en die bepaalt wie wat te zien krijgt op het socialemediakanaal. Wat je in je tijdlijn te zien krijgt, wordt dus niet echt gestuurd door mensen maar door machines. Zeer slimme machines die drijven op artificiële intelligentie.

Maar in dit geval is de reactie van Facebook wel degelijk gebeurd door mensen. Facebook paste pas een paar maanden geleden de reglementering aan die bepaalt wat je in groep of in een pagina mag plaatsen. Precies omdat de regel zo recent is, en ook wel omdat hij erg gevoelig is, wordt hij nog niet uitgevoerd door machines. Wereldwijd werden zo’n 12.000 moderatoren opgeleid om de nieuwe regels toe te passen. De mediagigant maakt dus een pak middelen vrij om deze nieuwe regels te doen handhaven. Dat betekent ook dat ze het erg belangrijk vinden.

Enkel na een klacht

Let wel op! Die moderatoren treden pas op na een klacht van een Facebookgebruiker. Iemand heeft dus de foto’s over de optocht van Sinterklaas aangemeld als storend. Dat moet niet noodzakelijk iemand uit de buurt zijn maar de kans dat dit wel zo is, is reëel. Ge zaa van Scherpenheuvel is immers een gesloten groep die door het algoritme enkel in de tijdslijn van de leden wordt getoond.

Blackface

Blijft de vraag waarom Facebook de foto’s en filmpjes van de optocht heeft verwijderd. Dat is vrij simpel en het was ook voorspelbaar. Het bedrijf kondigde op 11 augustus aan dat alle beelden van blackfaces zouden verwijderd worden. Die ingreep hoort thuis bij de maatregelen om de verspreiding van haat tegen specifieke doelgroepen te gaan. Die maatregel heeft drie niveau’s en blackfaces horen in het eerste, en laagste niveau. De volledige opsomming van niveau 1:

Opzettelijk mensonterende vergelijkingen, generalisaties of beweringen over gedrag (schriftelijk of in beeldvorm), waaronder

– gekleurde mensen en apen of aapachtige wezens

– gekleurde mensen en landbouwapparatuur

– karikaturen van gekleurde mensen in de vorm van blackface

-joodse mensen en ratten

– joodse mensen die de wereld regeren of grote instellingen controleren zoals medianetwerken, de economie of de regering

– moslims en varkens

– moslims en seksuele relaties met geiten of varkens

– Mexicaanse mensen en wormachtige wezens

– vrouwen als huishoudelijke voorwerpen of naar vrouwen verwijzen als eigendom of objecten

– naar transgender personen of non-binaire personen verwijzen als ‘het’

Toch even heel duidelijk stellen dat enkel blackfaces worden verwijderd. Dat zijn gezichten die volledig zwart worden gemaakt en die gecombineerd worden met zwarte krullen en opvallende rode lippen. De zogenaamde roetpieten met enkel een aantal zwarte strepen op het aangezicht, worden niet verwijderd.

Facebook past die strategie overigens ook toe op Instagram.

Op de Facebookpagina Ge zaa van Scherpenheuvel stroomden de reacties over de verwijdering van de foto’s een gans weekend toe. De meesten daarvan veroordeelden de ingreep van Facebook. Een aantal mensen riepen op om bewust beelden van zwarte piet te posten. Anderen riepen op om om je profiel op Facebook zelf te deactiveren. Er waren ook mensen die begrip hadden voor de ingreep en verwezen naar de mogelijkheid om met roetpieten te werken. Zij waren echter duidelijk in de minderheid.

Internationale context

Het past echter om de strategie van Facebook te kaderen in de internationale context. Het Europees parlement bijvoorbeeld, riep een paar maanden geleden op om zich te onthouden van blackface praktijken.

Het Europees Parlement roept de lidstaten op om racistische en afrofobische tradities, zoals de blackface praktijk, aan de kaak te stellen en zich daarvan te onthouden.

Maar het zijn toch vooral de omstandigheden in de Verenigde Staten die de maatregel van Facebook inspireren. In de VS is het debat over blackface al decennialang aan de gang en het ligt er veel gevoeliger dan bij ons. Dat heeft vooral te maken met de situatie van de zwarte slaven die naar de VS werden gehaald. Een van de belangrijkste discussiepunten zijn de zogenaamde Minstrelshows. Daarin worden blanke mannen opgevoerd met een blackface en nadrukkelijk witgeverfde lippen en kroeshaar.

In de oorspronkelijke filmpjes kregen die types een negatief imago mee. Ze werden voorgesteld als lui en een beetje dom. In de zalen zaten uitsluitend blanke individuen die zich konden verschamperen aan zoveel klunzigheid. In België zond de toenmalige BRT jarenlang The Black&White Minstrel Show uit. Dat was een enigszins geromantiseerde versie van de oorspronkelijke shows. Het symbool van die typologie was Jim Crow met zijn song Jump Jim Crow. Je kan hieronder een korte remake zien van het refrein van dat liedje.

Facebook grijpt nu dus drastisch in en ze lijken niet van plan om ook maar een duimbreed toe te geven op die positie. Dat heeft niet alleen te maken met humane overwegingen. De belangrijkste beslissingen die het team van Zuckerberg neemt, zijn commercieel gedreven. Als Facebook deze ingrijpende beslissing op een wel zeer rigide manier doorvoert, verwachten ze dat de internationale opinie zich zal keren tegen het blackface fenomeen. Het is anderzijds uiteraard ook zo dat ze, door de beslissing te nemen, zelf ook gaan wegen op die internationale publieke opinie.