Hola Hageland

Je ziet het al een paar weken overal in het Hageland opduiken. Mooie bloemenzones aan de rand van landbouwpercelen. Het zijn allicht de meest opvallende onderdelen van de beheersovereenkomsten die Vlaanderen sluit met een aantal landbouwers. Afhankelijk van de soort die men kansen wil geven worden ook andere gewassen bewust geteeld en later in het seizoen pas geoogst. Dat gebeurt onder meer met luzerne. Op een akker in Landen leverde dat een spectaculair resultaat op.

Op een perceel van landbouwer Caluwaerts hebben vorige winter 25 blauwe kiekendieven samen de nachten doorgebracht. De blauwe kiekendief is in België een zeer zeldzame broedvogel. Op de akker waar de vogels hun slaapgelegenheid vonden, stond ongemaaide luzerne onder een beheerovereenkomst van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM). Vrijwilligers van Werkgroep Grauwe Gors volgden de slaapplaats op. Landbouwer Caluwaerts maaide zijn veld speciaal pas in maart. Dat is uitzonderlijk laat, maar zo bood hij de kiekendieven wel extra comfort.

Een veilige slaapkamer

De hoog opstaande luzerne is een meerjarig gewas en vormt een ideale slaapplaats voor de blauwe kiekendief. Zo’n akker ziet er niet spectaculair uit, maar de dorre, hoge planten bieden de vogel een veilige dekking. De blauwe kiekendief verkiest waarschijnlijk een dichtbegroeid veld omdat een roofdier zoals de vos nooit stil in de ritselende luzerne kan jagen. Elk detail is dus belangrijk als het om hun slaapplaats gaat. Zo gingen de kiekendieven vooral slapen op een stukje dat net onder een helling ligt om beschut te zijn tegen soms felle winden. De vrijwilligers die bij het project betrokken waren hebben ook veel bijgeleerd over deze mooie akkervogel. Ze konden bijvoorbeeld hun braakballen uitpluizen om hun dieetvoorkeur te kennen.

Werkgroep Grauwe Gors organiseerde twee keer een wintertelling. Twaalf vrijwilligers verdeelden zich op uitkijkpunten rond het perceel en telden dan de vogels die bij het vallen van de avond de akker binnenvlogen. Twee maal konden ze zo 25 blauwe kiekendieven tellen. Het is best mogelijk dat er ook vogels van vrij ver ’s avonds naar dit perceel vlogen om er de nacht door te brengen en ’s morgens terug naar hun jachtgebied te vliegen. Veel geschikte slaapgelegenheid vindt een blauwe kiekendief in de late winter namelijk niet. In de eerste winterhelft staan er nog groenbemesters zoals gele mosterd, maar die zijn tegen nieuwjaar vaak omgeploegd om de grond klaar te leggen voor een nieuwe teelt.

Waarom er 25 blauwe kiekendieven de nacht doorbrengen op één perceel is niet helemaal klaar. Uit zenderonderzoek blijkt dat er veel verloop is op zo’n slaapplaats en zeker niet alle blauwe kiekendieven bij elkaar blijven. Misschien zijn er sociale dynamieken en voelen ze zich veiliger in grote groep. Het belang van veilige slaapplaatsen kan alleszins niet onderschat worden. Vogels zijn in de winter sowieso zwakker en dan komt het erop aan alle risico’s in te perken.

Johannes Jansen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek kon de vogels filmen met een nachtcamera:

Beheerovereenkomsten zijn vrijwillige vijfjarige contracten die landbouwers sluiten met de VLM. In ruil voor een bepaalde beheermaatregel die bijdraagt aan de biodiversiteit in het landbouwgebied, ontvangen ze dan een jaarlijkse vergoeding. De beheerovereenkomst met luzerne in Landen was initieel gericht op de hamster, maar ook voor akkervogels blijken ze goed aan te slaan.

Met de start van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) in 2023, krijgen de beheerovereenkomsten die volgend jaar starten een make-over. Ze spelen dan nog meer in op een toename van de biodiversiteit. Voortaan worden de maatregelen genomen in functie van welbepaalde soorten en binnen de leefgebieden van die soorten.

Met het pakket luzerne hooiland bijvoorbeeld, kan een lappendeken gemaakt worden van overstaand graan in de winter en veilige luzerne als broedkamer in de zomer. Dat wordt dus een jaarrond habitat met dekking en voedsel. En na de looptijd van het contract krijgt de landbouwer een bodem in topconditie terug.