Uiterst delicate restauratie 12e-eeuwse Leuvense stadsomwalling gestart
Op de Hertogensite in Leuven zijn specialisten van restauratie-expert Verstraete & Vanhecke gestart met minutieus – steen voor steen – de 12e-eeuwse stadsomwalling te restaureren. Het gaat om een historische muur die erkend is als beschermd monument. De muur is 40 meter lang en drie meter hoog maar toch nemen de werken ongeveer anderhalf jaar in beslag.
Aan de achterzijde van de stadsomwalling verhoogt projectontwikkelaar Resiterra tegelijk het grondniveau met een halve meter, om het geheel in zijn oorspronkelijke staat te herstellen. Bovendien krijgt het aanpalende torentje – dat vroeger respectievelijk dienstdeed als kapel en tuinpaviljoen – ook een opknapbeurt.
Concreet gaat het om ongeveer 40 meter van de oude Leuvense stadsmuur, die tijdens de middeleeuwen de volledige stad omringde als eerste verdedigingslinie tegen ongewenste indringers. Het exacte bouwjaar van de muur is niet bekend, maar volgens historici vond de bouw ergens tussen 1156 en 1165 plaats. De stadsomwalling bestond in die periode nog uit elf stenen stadspoorten, twee waterpoorten voor de Dijle en 31 torens.
De Hertogensite bruist van de geschiedenis. Projectontwikkelaar Resiterra wil zo veel mogelijk van deze historische elementen integreren in de herontwikkelingsplannen. De stadsomwalling is het historische kroonjuweel van de site. Het is overigens terecht dat dit gedeelte van de oude stadsmuur een nieuw leven krijgt, want de meeste mensen die hier de voorbije decennia passeerden, liepen er gewoon aan voorbij – zonder te beseffen welke waarde het heeft.
De historische stadsomwalling doorkruiste de huidige Hertogensite over een afstand van 340 meter. Daar blijft dus amper 10 procent van over. Vanaf 1950 moest de muur plaats maken voor de uitbreidingen van het Sint-Pieterziekenhuis. Om te weten hoe het historische muurfragment nu in zijn exacte oorspronkelijke staat hersteld kan worden, voerde het restauratie- en architectenbureau Studio Roma een bouwhistorisch onderzoek uit in opdracht van Resiterra.
Torentje, kapel of tuinpaviljoen?
Aan de achterzijde van de muur verhoogt projectontwikkelaar Resiterra het grondniveau met een halve meter, zodat het geheel terug op het historische niveau van de 12e en 13e eeuw komt te liggen. Daarnaast wordt ook het aanpalende torentje volledig gerestaureerd, dat op de noordelijke kant van het overblijvende stuk stadsomwalling staat. Dat deed vanaf midden 17e eeuw meer dan 100 jaar dienst als een kleine kapel, waarbij het stukje op het gelijkvloers als bidplaats werd gebruikt.
Begin 19e eeuw verkochten de monniken van het Minderbroederklooster het stuk grond aan een winkelier. Kort daarna is het torentje opnieuw omgebouwd, deze keer tot een tuinpaviljoen boven een toenmalige stadstuin. In de tweede helft van die eeuw is het gebouw uiteindelijk met bakstenen dichtgemetseld. Dat is de staat waarin het torentje zich nu nog steeds bevindt.
Integratie in het Hertogenpark
Langs de westelijke kant van de stadsomwalling wordt binnenkort zo’n 300 meter van de Dijle opengelegd, die in het 12e-eeuwse verdedigingssysteem mee als walgracht functioneerde. De plannen van Resiterra en Stad Leuven voorzien om tussen het water en de stadsmuur een oever aan te leggen. Zo kunnen Leuvenaars weldra weer rustig aan het water vertoeven in het toekomstige 1,5 hectare grote Hertogenpark.
Op de plaatsen waar de stadsmuur afgebroken is, komen er op sommige stukken nieuwe muurelementen. Samen met de recent opgestarte restauratie van Handbooghof en de cortenstalen visualisatie-elementen ter hoogte van de vroegere poorten, zal de eerste stadsomwalling volgens schepen van erfgoed Carl Devlies binnenkort terug een prominente plaats innemen in de binnenstad. Om de integratie in de Hertogensite helemaal compleet te maken, krijgt de gevel van woontoren Hertog I – ontworpen door het gerenommeerde David Chipperfield Architects – dezelfde warme, grijze kleur als de middeleeuwse stadsomwalling.
