Hola Hageland

Aan de ingang van Fort Leopold werd vorige vrijdag een bronzen beeld geplaatst van kunstenaar Erwin Degelin. Het beeld stelt een soldaat voor die de wacht houdt aan de poort van het monumentale fort. Het werk is ongeveer een meter hoog en staat op een sokkel van stenen die uit de omwalling van het fort naar beneden zijn gevallen. De opdracht voor het beeld kwam van het Agentschap Natuur en Bos. Zij kochten in 2020 het domein en de omliggende hooilanden over van defensie.

Het was een doordachte keuze van het ANB om de opdracht te gunnen aan Erwin Degelin. De Diestse kunstenaar bracht een belangrijk deel van zijn jeugd door op deze site. Het ouderlijk huis van Erwin Degelin staat in de buurt van het fort. Zijn broer woont daar overigens nog steeds.

Ijzerzandsteen

De plannen voor het beeld zagen er aanvankelijk helemaal anders uit. ANB dacht aan een vijf meter hoog standbeeld van een soldaat dat in ijzerzandsteen moest uitgehakt worden. De organisatie kon een voorraad van dat gesteente aankopen door de werken op de Langeberg. De ijzerzandsteen die daar werd uitgegraven en niet kon dienen voor de herstelling van een aantal historische gebouwen, werd op die manier gered van vermaling.

Erwin Degelin testte het plan eerst uit in een wat meer bescheiden dimensie. Na een paar weken hakken en kappen moest hij zijn ambitie echter bijstellen. Ijzerzandsteen blijkt te poreus te zijn om er dit soort van beelden uit mee te maken.

Na overleg met opdrachtgever ANB werd uiteindelijk beslist om het beeld in brons te gieten.

De beslissing om het beeld te plaatsen heeft een belangrijke symboolwaarde. ANB zou dat niet doen als er geen herbestemmingsplannen zouden zijn met de site. Volgens boswachter van ANB Geert Coninckx is momenteel nog niet beslist wat er exact met het domein zal gebeuren. Er is overleg met een aantal belangrijke stakeholders. Dat moet nog dit jaar tot concrete plannen leiden.

Ook met de man die al een aantal jaren in het fort woont en zich als conciërge profileert, wordt een oplossing uitgewerkt. Hij zou overigens niet meer permanent in het gebouw verblijven.

Vleermuizenkolonie

Wie alleszins een plaats krijgt, of liever houdt, in het fort, is de unieke kolonie vleermuizen. Fort Leopold is door zijn specifieke bakstenenconstructie met hele dikken muren en veel kille plaatsen, uitstekend geschikt als verblijfplaats voor deze mysterieuze dieren. Volgens ANB verblijven er minstens 130 vleermuizen van zeven verschillende soorten in het fort. ANB noemt dwergvleermuizen maar ook de baardvleermuis, de Brandt-vleermuis, de laatvlieger en de franjestaart. Er wonen ook een paar zeer zeldzame soorten zoals de grijze grootoorvleermuis en de ingekorven vleermuis. De aanwezigheid van een grote kolonie vleermuizen zorgt er ook voor dat er nogal wat uilen verblijven op de site. Uilen lusten wel een sappige vleermuis.

Zaterdag organiseerde de plaatselijke afdeling van Natuurpunt de nacht van de Vleermuis in Fort Leopold. Er kwamen meer dan honderd deelnemers mee wandelen. Zij kregen ook een aantal nachtvlinders te zien die tijdelijk in een soort lichtval werden gelokt. Boswachter Geert Coninckx bevestigt dat ANB de leefomstandigheden voor de vleermuizen in Fort Leopold nog wil verbeteren. Er komt onder meer een vleermuisvriendelijke verlichting. Het is de bedoeling om de populatie de komende jaren nog te laten toenemen.

Fort Leopold

Bij de onafhankelijkheidsverklaring van België in 1830 wilde de nieuwgevormde regering zo veel mogelijk grondgebied binnenhalen. Dat leidde tot een zeer gespannen situatie met koning Willem I. Die viel in augustus 1831 België binnen en liep het Belgische leger, dat nog in opbouw was, compleet onder de voet. Koning Leopold I probeerde eerst om zijn eigen leger te laten hergroeperen maar opende daarna de grens voor het Franse leger dat België kwam helpen. Willem I was uiteindelijk bereid tot een wapenstilstand, maar hij weigerde zich wel neer te leggen bij de onafhankelijkheid van België. België en Nederland bleven daardoor in oorlogsmodus. Onze regering besefte dat het land een makkelijke prooi was en dat besef leidde tot de beslissing om onder meer in Diest een fortificatie uit te bouwen.

De plannen daarvoor dateren van 1835 maar de werken startten pas in 1837 en zouden 16 jaar aanslepen. De fortificatie bestonden uit drie delen: de stadswallen, de citadel en Fort Leopold. De Demer en de Zwarte beek werden in die defensiegordel geïntegreerd.
Fort Leopold werd tussen 1844 en 1848 gebouwd. Het fort werd ingegraven in de Lazarijberg aan de noordkant van de stad. Het fort heeft een concentrisch grondplan, met in het midden een centraal reduit met een doorsnede van 26 meter. Een reduit is een soort laatste bolwerk dat kan verdedigd worden als de rest van het fort wordt ingenomen. Rond het reduit ligt een brede wal van ongeveer 120 meter lang. Daar konden 24 kanonnen geplaatst worden. Tussen het reduit en de hoofdwal ligt een droge gracht van vijf meter breed. Aan de kant van Diest staan twee haaks op mekaar geplaatste gebouwen waar kanonnen konden opgesteld worden. Het fort wordt verder nog beschermd door een 11,5 meter brede buitengracht.

In 1839 werd een vredesverdrag getekend tussen België en Nederland en daardoor verdween de dreiging die aanleiding was voor de bouw van het fort. De Frans-Duitse oorlog (1870-71) zorgde ervoor dat het fort weer relevant kon worden maar dat gebeurde niet omdat de wapens al zodanig geëvolueerd waren dat de bakstenen muren geen voldoende weerstand meer zouden bieden. Het fort werd later nog gebruikt als gevangenis voor gestrafte militairen. In beide wereldoorlogen werd Fort Leopold gebruikt door de Duitsers. Het diende ook nog een tijdje als opslagruimte voor het trainingscentrum paracommando in Schaffen.

De westen van het land was op dat ogenblik immers een dunbevolkt gebied zonder noemenswaardige natuurlijke hindernissen. Diest lag op de weg naar Brussel en moest dus een militaire bruggenhoofd worden… Reeds in september 1831 werd er een opleidings-en observatiekamp opgericht, het eerste in zijn soort van het Belgische leger.

Hij is ook de kunstenaar die het monumentale werk De Aak maakte.

en noorden van de stad werd in 1844-48 het Fort Leopold gebouwd. Gelegen op de top van de Lazarijberg had het een goed overzicht op een aanval vanuit het noorden. Tegelijk kon het ook zijn artillerie op de stad richten wanneer deze zou ingenomen worden. De citadel werd in 1846-56 buiten de stadskern gebouwd. Gelegen ten zuiden van de stad moest zij verhinderen dat een vijandelijk leger zou doorstoten in de richting van Leuven en Brussel.De werken werden pas in de loop van de jaren 1850 afgerond. Daarmee schoot de vesting-Diest voor een groot deel haar doel voorbij. In 1839 was namelijk reeds de vrede met Nederland ondertekend waardoor een gevaar uit die richting in de toekomst nog weinigwaarschijnlijk was. In die zin was de fortificatie van Diest dus door de feiten achterhaald. De Belgische legerleiding heroriënteerde daarom de vesting Diest als een onderdeel van een reeks defensieve stellingen die moesten zorgen voor een vertraging bij gelijk welke vijandelijke aanval, dit in afwachting dat de garanten (op de eerste plaats Groot-Brittannië) intervenieerden. Samen met Antwerpen vormde Diest het sluitstuk van de gordel Rupel-Dijle-Demer.Fort LeopoldDe toenemende oorlogsdreiging naar aanleiding van de Frans-Duitse oorlog (1870-71) zorgde tijdens het derde kwart van de 19deeeuw