Hola Hageland

Op de Grote Beek vlakbij Dassenaarde is vorige week een klein drama gebeurd. Een aantal maanden geleden begon een bever daar een dam te bouwen. Het dier had het er duidelijk naar zijn zin want de dam nam stevige proporties aan. Zelfs in die mate dat wandelaars uit de ruime omgeving regelmatig langs kwamen om te kijken naar de impressionante werken van de bever.

Vorige week was vlakbij de dam een aannemer bezig met de ruiming van een beekje dat vanuit Engsbergen in de Grote Beek loopt. De machinist dacht dat de dam een hoop bijeengespoelde takken was die het water enkel afremden. Hij heeft de dam daarom al dan niet nietsvermoedend verwijderd. Daarmee vernietigde hij met de klap ook een uniek natuurfenomeen.

Beheerder van Dassenaarde Filip Meyermans hoopt dat de bever in de buurt is gebleven en dat hij opnieuw zal beginnen met de bouw van een dam.

De beheerder ziet echter nog een ander ernstig probleem. De beek die geruimd werd, verbindt een moeras in de omgeving van Engsbergen met de Grote Beek. Dat moeras zal daardoor gewoon leeg lopen en het water dus niet langer ophouden. In tijden dat men al het mogelijke doet om grondwater vast te houden gebeurt hier dus het tegenovergestelde. De vraag is waarom dat gebeurt en hoe dat kan gebeuren.

Je kan hieronder de beverdam zien die werd vernietigd. Filmcredits Luc Cieters

De watering, een fenomeen uit de 12de eeuw

De archaïsche en verkavelde structuur van de zogenaamde watering zou wel eens het antwoord kunnen zijn. De structuur werd al in de 12de eeuw opgetuigd. Napoleon wilde de zaak afschaffen maar dat gebeurde uiteindelijk niet. De Nederlandse bezetters zorgden later voor een aangepast wettelijk kader. In 1957 en 1958 werd dat wettelijk kader opnieuw helemaal herzien. Jammer genoeg maakte de toenmalige wetgever er zich vanaf door een pak regels uit de Nederlandse periode gewoon te kopiëren. De watering werkt dus vandaag nog steeds op basis van een model dat ouder is dan België.

Wateringen zijn openbare besturen, die autonoom beslissingen nemen over werken aan en rond de  waterlopen in hun werkingsgebied. Deze gebieden zijn wettelijk vastgelegd. Meer speciaal gaat het over de onbevaarbare waterlopen van 2^de en 3^de categorie en polder- of wateringgrachten. De provincie betaalt de kosten voor het onderhoud van de waterlopen van 2^de categorie en de gemeente betaalt deze voor de 3^de categorie. Het onderhoud van de grachten betalen de polders en wateringen zelf.

In relatief nieuwe wetgeving krijgt de watering ook de verantwoordelijkheid voor integraal waterbeleid.

Verkavelde structuur

In Vlaanderen zijn er 59 wateringen en in Vlaams-Brabant alleen al, zijn er 18. Ze zijn grotendeels autonoom. Van enige coördinatie is dus nauwelijks sprake. Kortom, het beheer van onze kleine waterlopen is niet alleen hopeloos verouderd en archaïsch georganiseerd, het is ook nog eens inefficiënt verkaveld. Terwijl precies hier belangrijke milieuwinst kan gehaald worden.

Het is echter niet alleen de structuur van de wateringen die oorzaak kan zijn voor dit incident. De ruiming deed zich voor op een plaats waar de Watering van de Acht Beken verantwoordelijk is. Ontvanger-Griffier van deze watering Flor Ruelens antwoordt al dagenlang niet op onze vraag hoe dit incident kon gebeuren. In de kranten van Mediahuis heeft wij wel een korte repliek gegeven maar dat antwoord doet nog meer vragen rijzen. Ruelens zegt namelijk dat het belangrijk is om die beek te ruimen omdat ze het regenwater maar ook het huishoudelijk afvalwater vanuit Engsbergen afvoert.

Huishoudelijk afvalwater

Het eerste argument is een pure kaakslag in tijden waarin regenwater zoveel mogelijk gebunkerd wordt. In veel nieuwe woonwijken en industrieterreinen worden wadi’s aangelegd om het water te stockeren en het daarna traag te laten insijpelen. In dit geval lijkt men het tegenovergestelde te willen bekomen. Door de ruiming ontstaat een autostrade waarlangs het water snel kan verdwijnen. Het tweede argument van Ruelens is een van de schandvlekken van Vlaanderen die door de reportage van Pano enkele weken geleden pijnlijk duidelijk werd gemaakt. We lozen nog steeds heel veel huisvuilwater rechtsreeks in onze beken en rivieren. Niet dat de ontvanger-griffier daar zelf kan op ingrijpen maar het legt wel bloot dat die problematiek dringend om een reactie vraagt.

Geen communicatie

Flor Ruelens herhaalt ook dat hij niet wist dat de takken een beverdam waren. Dat is niet acceptabel voor iemand die verantwoordelijk is voor het beheer van een gebied met kwetsbare waterlopen. De beverdam lokt regelmatig hordes wandelaars en is bekend in de regio. Een beheerder van een waterloop die zijn taak ernstig neemt heeft de plicht om zich te informeren. Dat heeft deze man duidelijk niet gedaan of hij heeft de informatie bewust niet gebruikt.

Flor Ruelens noemt het incident een gevolg van gebrekkige communicatie. Dat is een eenzijdige en gekleurde interpretatie. In dit geval is er helemaal geen communicatie geweest. De watering heeft een initiatief genomen om te ruimen zonder op voorhand na te gaan of men rekening moest houden met specifieke aspecten. De gevolgen voor de fauna en flora zijn zwaar.

Inbreuk op soortenbeschermingsprogramma

Tot slot geldt er in Vlaanderen een beschermingsplan voor de bever. Het dier is hier niet rechtstreeks geviseerd maar de ruiming heeft wel de habitat vernietigd. Het stroomgebied van de Demer is geel ingekleurd voor de bever. Dat betekent dat het dier hier welkom is. Als er iets fout loopt (dreigende schade bijvoorbeeld) moet er eerst overleg gepleegd worden. Pas daarna zijn ingrepen mogelijk. Dat is hier duidelijk niet gebeurd. Het soortenbeschermingsprogramma voor de bever, dat in 2014 door toenmalig Vlaams minister Joke Schauvliege werd bekrachtigd, beschermt niet alleen de bever maar ook zijn bouwwerken. Enkel onder strikte voorwaarden kan het dier verjaagd, verplaatst of gedood worden. De verantwoordelijkheid van de watering is significant.