Hagelandse gemeenten opvallend aanwezig in lijstje voor potentiële fusie
Het financieel-economische dagblad De Tijd publiceerde gisteren een opmerkelijk artikel over de fusies van gemeenten. De Tijd baseerde zich op de nota van Vlaams informateur Bart De Wever. Daarin wordt de afschaffing van de provincies gekoppeld aan de fusie van een aantal kleinere en financieel zwakkere gemeenten.
Discussie op basis van drie criteria
De discussie over gemeentefusies werd tot op heden vooral gevoerd op basis van het aantal inwoners. De Tijd trekt die discussiebasis open en kijkt ook naar twee andere criteria: de schuld per inwoner en de zogenaamde autofinancieringsmarge, dat is de financiële draagkracht die overblijft als de inkomsten van de gemeenten verminderd worden met de leningslast.
Minstens 15.000 inwoners
De Tijd gebruikt een studie van VIVES (Vlaams Instituut voor Economie en Samenleving) om het minimum aantal inwoners te bepalen waarbij een gemeente leefbaar kan zijn. Vives bepaalt dat op 15.000 inwoners. Op basis van dat criterium en na aftrek van de faciliteitengemeenten blijven dan nog 143 gemeenten die te klein zijn. Dat is bijna de helft van de 300 gemeenten in Vlaanderen.
Het valt op dat die 143 gemeenten verspreid zijn over gans Vlaanderen. Maar na de toevoeging van de twee andere criteria zal dat beeld drastisch veranderen en komt vooral zuid-oost Hageland op de kaart.
Combinatie van aantal inwoners en schuldgraad zetten Hageland centraal
De combinatie van het aantal inwoners en de schuldgraad reduceert het aantal gemeenten die voor fusie in aanmerking komen naar 65. De Tijd hanteert 914 euro als norm. Dat is de mediaanwaarde voor de schuld per inwoner van alle gemeenten in Vlaanderen.
Op basis van de combinatie van die twee criteria ontstaat een opvallende cluster in Vlaams-Brabant. Halen (weliswaar net over de grens met Limburg), Geetbets, Zoutleeuw, Kortenaken, Bekkevoort, Glabbeek, Tielt-Winge, Holsbeek, Boutersem, Bierbeek, Oud-Heverlee, Bertem en Huldenberg zijn 13 aangrenzende gemeenten die in de fusiecriteria vallen. Ook Tremelo, Haacht, Steenokkerzeel, Kampenhout en Keerbergen staan nog in het lijstje.
Hagelandse cluster opvallend duidelijk
Als we het derde criterium toevoegen, de autofinancieringsmarge, wordt het doelgebied opvallend duidelijk. Ook hier hanteert De Tijd de mediaanwaarde van alle Vlaamse gemeenten als norm. Er ontstaat nu een aaneengesloten cluster met Halen, Geetbets, Kortenaken, Bekkevoort, Glabbeek, Lubbeek, Holsbeek, Boutersem, Hoegaarden, Bierbeek en Bertem. Ook Haacht en Tremelo staan nog in de fusielijst. In het lijstje van 11 staan 6 gemeenten met een CD&V burgemeester. In het lijstje van 13 zijn er dat 7.
Er liggen dus 13 van de 43 voor fusie in aanmerking komende gemeenten in onze regio. Die grenzen bovendien bijna allemaal aan mekaar. Op Radio 1 liet burgemeester Rudi Beeken van Tielt-Winge gisteren al een opvallende uitnodiging rond dwarrelen door Bekkevoort te noemen als een potentiële fusiepartner. Beeken liet ook verstaan dat hij niet het initiatief zal nemen en wacht op voorstellen. Burgemeester Peter Reekmans van Glabbeek liet eerder verstaan dat hij tegen een fusie is. Hij schreef er zelfs een opiniestuk over in De Tijd. Het wordt ook uitkijken naar de houding van burgemeester van Lubbeek Theo Francken. Zijn partij is de stuwende kracht achter de afschaffing van de provincies. Dat wordt gekoppeld aan de fusies van gemeenten. En Lubbeek staat duidelijk in het lijstje van De Tijd.
Fusie zwakscorende gemeenten niet noodzakelijk gunstig
Het zou overigens fout zijn om enkel naar een fusie tussen gemeenten in het lijstje te kijken. Het is misschien zelfs zinvol om dat net niet te doen. De twee laatste criteria hebben met financiële draagkracht te maken en door twee minder sterke gemeenten samen te voegen los je dat gegeven niet noodzakelijk op. De nieuwe Vlaamse regering kan de premie per inwoner van 500 euro die gemeenten krijgen na een fusie, natuurlijk opnieuw aanbieden en dat zorgt voor zuurstof. Maar het sluit niet uit dat andere scenario’s kunnen bekeken worden. De aansluiting van Halen bij Diest bijvoorbeeld, is geen ondenkbare piste. Webbekom schurkt als deelgemeente van Diest aan tegen Halen en het industrieterrein langs de E314 is uitgebouwd op het grondgebied van beide gemeenten. Er was overigens al eerder een samenwerking tussen Diest en Halen. Voor de vorming van de brandweerzones, beschermde het brandweerkorps van Diest ook Halen. Dat die twee gemeenten in verschillende provincies liggen kan niet echt een probleem zijn aangezien het toch de bedoeling is om dat niveau af te bouwen.
Lijstje mag niet exclusief zijn
Het lijstje mag ook niet als exclusief beschouwd worden. Scherpenheuvel-Zichem bijvoorbeeld, staat niet bij de kandidaten om te fuseren. Het inwonersaantal en de autofinancieringsmarge van de stad zitten ruim boven de mediaanwaarde van De Tijd, al is die autofinanciering deels opgesmukt door een portefeuille van kortetermijnkredieten. De schuldgraad van de gemeente ligt echter ver boven de gehanteerde mediaan van De Tijd. Het bestuur bouwt die schuld versneld af maar dat neemt niet weg dat die, op basis van een eigen forecast van het stadsbestuur, in 2021 nog steeds 1229 euro zal bedragen. De Tijd hanteert momenteel een mediaanwaarde van 915 euro. De gemeente kan door haar groen karakter nauwelijks industrie aantrekken en leeft voor meer dan 50% van haar inkomsten van fiscale ontvangsten. De bevolking van Scherpenheuvel-Zichem vergrijst echter snel en dat zet die fiscale ontvangsten onder druk. Bovendien hangt de responsabiliseringsbijdrage voor de pensioenlast van de statutaire ambtenaren als een dreigende schaduw over de financiële gezondheid van de stad. Ondanks de verdienstelijke inspanning van het bestuur om de schuldenlast de laatste twee jaar met respectievelijk 38% en 45% af te bouwen, zou een fusie en de daarbijhorende potentiële injectie van meer dan 11.000.000 euro een scenario moeten zijn dat minstens overwogen kan worden.