Natuurpunt ongerust over extreem hoge waarden voor PFOS in Melsterbeek
Uit metingen van de Universiteit Antwerpen blijkt dat de waarden voor PFOS in de Melsterbeek extreem hoog oplopen. Die beek mondt uit in de Gete die vervolgens in Halen in de Demer stroomt.
PFOS en PFAS waren een week geleden begrippen die enkel bij gespecialiseerde wetenschappers op enige herkenning konden rekenen. Dat is ondertussen drastisch anders. Door de werken voor de aanleg van Oosterweel werd plots bekend dat de ruime omgeving van de 3M fabriek in Zwijndrecht zwaar vervuild is met PFOS. Plots is echter relatief. Zeker een aantal politici en wetenschappers waren al in 2017 op de hoogte van de situatie. PFOS is een van de zogenaamde forever chemicals, een scheikundige verbinding die niet in de natuur voorkomt en nauwelijks afbreekbaar is.
Nauwelijks afbreekbaar
PFOS wordt gebruikt in de behandeling van textiel, papier, enz. ter afstoting van vuil, water en olie. Daarnaast was deze component ook terug te vinden in het schuim van brandblusapparaten. Het gebruik van PFOS is sinds 2006 zwaar aan banden gelegd door de EU omdat lange blootstelling mogelijk toxische risico’s inhoudt. Het verdrag van Stockholm legt sinds 2009 een beperking op voor het gebruik van PFOS en het werd toen ook verboden om nieuwe toepassingen te ontwikkelen. De mens neemt deze stoffen vooral op via drinkwater en voedsel (vooral vis, schaaldieren, aardappelen, eieren en producten van eigen kweek zoals groenten en eieren) of door het inademen van perfluorverbindingen in binnen- en buitenlucht en op stofdeeltjes. De natuur en het menselijk lichaam kunnen PFOS niet, of maar bijzonder traag biologisch afbreken. Uit onderzoek blijkt dat chronische blootstelling aan PFOS bij proefdieren resulteert in effecten op de lever, longen, hormoonwaarden, voortplanting en op de ontwikkeling. Of PFOS kankerverwekkend is, is niet met zekerheid vastgesteld.
Extreem hoge waarde in Melsterbeek
Ondertussen beperkt het probleem zich duidelijk niet alleen tot Zwijndrecht. Een van de referentiestudies op dit vlak is “Veldstudie naar de monitoring van biota in het kader van de rapportage van de chemische toestand voor de kaderrichtlijn Water 2016-2017” van de Universiteit Antwerpen. Die studie past de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) toe die de lidstaten verplicht om chemische componenten in oppervlaktewater te monitoren. Een set van milieukwaliteitsnormen werd opgesteld om de omgeving te beschermen tegen nadelige effecten van toxische stoffen. Naast normen voor oppervlaktewater werden ook milieukwaliteitsnormen voor vis en/of zoetwaterbivalven opgesteld voor 11 prioritaire componenten, onder meer PFOS.
De metingen gebeurden onder meer ook in de Melsterbeek en in de Demer. De resultaten daarvan zijn bijzonder verontrustend.
De milieukwaliteitsnorm voor PFOS bedraagt maximaal 9,1. In de Demer geeft de meting een waarde aan van 13,4 voor baars en van 18,9 voor paling. In de Melsterbeek is de waarde voor baars liefst 132 en voor paling 82,7.
De Melsterbeek stroomt door Gingelom, Sint-Truiden, Nieuwerkerken, Geetbets, Herk-de-Stad en Halen waar ze in de Gete uitmondt. Die mondt op zijn beurt even verder uit in de Demer. De Demer slingert daarna verder door het Hageland om uiteindelijk in Werchter samen te vloeien met de Dijle.
Natuurpunt Oost-Brabant en Natuurpunt Limburg maken zich zorgen over deze situatie. De aardappelen, het laagstamfruit en andere gewassen zijn vaak beregend met water uit de Melsterbeek en de Gete.
In het valleigebied van de Gete en de Melsterbeek staan volgens Natuurpunt de weilanden en de akkers maar zeker ook de natuurgebieden regelmatig onder water. Door de aanwezigheid van PFOS kan dat grote consequenties hebben.
Natuurpunt Oost-Brabant en Limburg hebben de lokale besturen van de gemeenten waar de genoemde waterlopen doorstromen tien vragen gesteld. Ze willen onder meer weten of de oorzaak van de vervuiling bekend is, sinds wanneer de feiten bekend waren en welke maatregelen men eventueel wil nemen.
