Davidsfonds Diest vierde einde november de 150ste verjaardag van de vereniging. Dat deden ze met de organisatie van De nacht van de geschiedenis en daar kwam nog een andere verjaardag aan bod.
Davidsfonds had namelijk auteur Joris Tulkens uitgenodigd. De Diestse successchrijver had net een nieuw boek uit over zeshonderd jaar universiteit in Leuven. Intriges in het Vaticaan, is de titel en daarmee geeft de auteur meteen al mee dat de oprichting van een nieuwe universiteit in Leuven niet meteen vlotjes is verlopen in het Vaticaan.
Joris Tulkens gaf overigens nog mee dat de vieringen van die belangrijke verjaardag eigenlijk wat te vroeg gestart zijn. De bull die de stichting van de universiteit bevestigt, dateert namelijk van 9 december 1425. Vandaag 600 jaar geleden dus.
Het was paus Martinus V die de oprichting van een universiteit toestond met een zogenaamde stichtingsbul voor de Studium Generale Lovaniense.
De oprichting van een universiteit moet het belang van Leuven een nieuwe dynamiek geven. De stad moest herstellen van de teloorgang van de lakennijverheid die decennialang voor zeer veel welvaart had gezorgd. Bovendien hadden de Bourgondische hertogen hun residentie naar Brussel verplaatst.
Toch maken ze in Leuven grote plannen. In de binnenstad wordt ruimte gecreëerd voor de bouw van het gotische stadhuis en de romaanse Sint-Pieterskerk wordt vervangen door de huidige gotische kerk. Een universiteit zou de stad helemaal opnieuw op de sporen zetten.
Het zeer machtige kapittel van kanunniken steunt de plannen voor de oprichting van een universiteit. Zij sturen Willem Neve naar Rome om de oprichting te bepleiten. Die krijgt overigens ook de steun van hertog Jan IV van Brabant.
Willem Neve doet er een maand over om Rome te bereiken. De vertegenwoordigers van de hertog helpen hem daar om zijn weg te vinden in de kanselarij van de paus. Het verzoekschrift uit Leuven wordt grondig bestudeerd. Elk privilege wordt daarna in een perkamenten oorkonde vastgelegd. Dat kost telkens handenvol geld en er moeten hier en daar ook steekpenningen worden toegeschoven. Op 9 december 1425 ondertekent de paus de stichtingsbul.
William Neve heeft overigens ook aan zichzelf gedacht. Hij laat vast leggen dat hij zelf gedurende vijf jaar rector wordt. In die tijd was het gebruikelijk om een rector slechts voor een paar maanden aan te stellen. Uiteindelijk zal hij slechts zes maanden op post blijven.
De universiteit moet zich aanvankelijk beperken tot vier faculteiten: artes, geneeskunde, burgerlijk recht en kerkelijk recht. Er mag geen theologische faculteit komen. Die zou pas in 1432 volgen na toestemming van paus Eugenius V.
In de stichtingsbul staat dat de universiteit binnen het jaar moet starten. Alles wordt uit de kast gehaald en op vrijdagavond 6 september 1426 wordt William Neve als rector aangesteld. Op 8 september kondigt de burgemeester van Leuven de start van de universiteit aan en op 2 oktober 1426 starten de lessen.
Nog even lijkt hertog Jan een probleem te worden. Universiteiten moeten eigen rechtbanken, een politiemacht en een gevangenis en een fiscaal regime hebben. Dat is niet naar de zin van de hertog maar uiteindelijk geeft hij toe, al blijft hij wel bevoegd voor de vervolging en bestraffing van leken uit de universitaire gemeenschap die zware misdaden begaan.
In 1794 wordt het archief van de universiteit in veiligheid gebracht voor de legers van Napoleon. de Stichtingsakte komt in het Nederlandse Den Bosch terecht. Het document blijft daar decennialang bewaard en wordt allicht vergeten. In 1909 bezorgt de bisschop van Den Bosch de bul toch terug. Vijf jaar later steken de Duitse bezetters de bibliotheek van Leuven in brand. Inclusief de stichtingsbul. ER zijn wel goed fotogravures gemaakt van het originele. document en die zijn tot op heden bewaard in het rijksarchief.
Het document heeft overigens enkel nog symbolische waarde. De universiteit valt sedert 1834 onder het bestuur van de Belgische bisschoppen.
Tekst gebaseerd op Het verhaal achter de stichtingsbul van KULeuven Stories